مقدمه: من از شوپنهاور، کتاب در باب حکمت زندگی و یکی دو مقاله خوانده ام. همین مقدار کافی بود تا او تبدیل به یکی از متفکران محبوب من شود. در این نوشته قصد دارم در مورد سعادت از دیدگاه شوپنهاور در کتاب در باب حکمت زندگی می نویسم. کتابی که من خواندم و نقل قول هایی که از آن خواهم آورد توسط محمد مبشری ترجمه شده است.
در نگاه شوپنهاور رنج اصالت دارد و یکی از محورهای اصلی زندگی را شامل می شود. شوپنهاور به رنج اصالت می دهد و لذت را برمبنای عدم رنج تعریف می کند. بنابرین لذت بردن با دور شدن و از بین بردن رنج ممکن می شود.
هدف خردمند لذت جویی نیست، فارغ بودن از رنج است.
البته اینجا رنج به معنایی به کار رفته که با معنای متداول آن کمی متفاوت است. رنج تمام درد های جسمی و غیر جسمی نارضایتی ها بعلاوه ملال است عموما ما ملال را داخل مفهوم رنج نمی کنیم یا آن را پررنگ نمی دانیم. اما شوپنهاور انسان را در حال نوسان میان رنج و ملال می بیند(اینجا رنج به همان معنای متداول به کار رفته). در توضیح این نوسان می گوید انسان چیزی را می خواهد مثلا مقام، ماشین، خانه یا … و از نداشتن آن در رنج است پس از رسیدن به خواسته و گذشت زمان نسبت به آن حالت ملال پیدا می کند. به همین ترتیب دوباره خواسته ای دیگر و ادامه این نوسان. شوپنهاور از اصالت رنج نتیجه می گیرد که تمرکز انسان باید روی از بین بردن رنج باشد نه کارهای دیگر و اینکه لذت را نباید به بهای رنج یا حتی به بهای امکان رنج خرید.
بهتر، دشمن خوب است.
حال سعادت به چه معناست؟ از منظر شوپنهاور سعادت تکرار مکرر لذت است و با توجه به معنای لذت، سعادت حذف و کم رنگ کردن هرچه بیشتر رنج ها(دردها بعلاوه ملال). پرسش بعدی که مطرح می شود چگونگی راه رسیدن به سعادت است؟ بار دیگر شوپنهاور زاویه دید متفاوت، جالب و در عین حال عمیقی دارد.
خوشبختی به آسانی دست یافتنی نیست؛ یافتن آن در درون خود دشوار و در جای دیگر ناممکن
به عقیده شوپنهاور سعادت ریشه در درون انسان ها قرار گرفته همچنین سعادت هر فرد در اثر فردیتش مشخص شده(ظرفیت درونی را از طبیعت به ارث می برد). خود شخص تنها می تواند تلاش کند تا از این ظرفیت حداکثر ممکن استفاده کند.
در اینجا دقیقا منظور شوپنهاور از درون برای من مشخص نیست. در کتاب بیشتر به نشانه های بیرونی غنا و خلأ درونی اشاره می کند و در مورد خود آن توضیحات کمی می دهد. به نظر می رسد اصلی ترین نشانه غنا درونی self enjoyment است که معادل فارسی مناسبی برایش پیدا نکردم. نوعی لذت بردن از خود یا لذت بردن بدون اتکا به کسی یا چیزی بیرون از خود فرد معنا می دهد. در مقابل اصلی ترین نشانه خلأ درونی را تنهایی گریزی و تمایل به جمع می داند.
خلأ روحی علت عمده اینکه آدمیان دنبال معاشرت، تفریح، سرگرمی و انواع تجملات هستند
به رفتارهای خودمان نگاه کنیم در زمانی که کار خاصی برای انجام دادن نداریم و در حالت انتظار قرار داریم، مثلا ایستادن در صف، معطل ماندن در ترافیک یا انتظار آمدن دوستمان سر قرار. مشغول به چه کاری می شویم شروع به بازی با وسیله ای می کنیم؟ با انگشتانمان ضرب می گیریم؟ به نظر این ها نشانه خلأ درونی باشد اما قابلیت تمرکز و تفکر حول موضوعی غنای درونی ما را نشان خواهد داد.
برداشت من از درون با توجه به توضیحات کتاب داشتن وسعت فکر، ذهن سرشار و قوی و همه جانبه نگر می باشد.
آدم هایی که خلأ درونی دارند، کسالت باری تخیل و فقر ذهنی آنان را به سوی جمع می راند
در انتها اشاره می کنم که شوپنهاور خیلی امیدی برای دستیابی به سعادت نداشت و معتقد بود در جهان می توان به بصیرت دست یافت، نه به سعادت.
همه هستی ما چیزی است که بهتر بود وجود نمی داشت
